Podziemia dawnego Starostwa

Ekspozycję uzupełniają kopie archiwalnych rycin pokazujących wytop metali. O, tym jak działały dawne kopalnie możemy się przekonać sami wprawiając w ruch modele i repliki dawnych urządzeń górniczych, takich jak m.in. kierat, płuczka, śruba Archimedesa czy Paternoster. Jest też pracownia probiercza, w której badano jakość wytopionych metali i wykonywanych z nich monet. W gablotach prezentowane są przedmioty znalezione przez archeologów podczas prac w piwnicach dawnego kwartału królewskiego.

Można podziwiać gliniane misy, dzbany i garnki, a także fragmenty wielobarwnych kafli piecowych. W miejscu, gdzie dawniej znajdował się tzw. miedzuch, czyli wąska uliczka pomiędzy kamienicami jest korytarz obudowany drewnianymi belkami. Ma on nawiązywać do olkuskich sztolni, które umożliwiały grawitacyjny odpływ wody z kopalni. W ciekawy sposób przedstawiono handel olkuskim ołowiem.
Poza prezenterami przybliżającymi kierunki i sposób eksportu ołowiu są wagi, w których umieszczono cztery podobnej wielkości przedmioty z różnych materiałów. Za pomocą dźwigni każdy może przekonać się, jak ciężki jest ołów i jego rudy. Obok prezentowana jest replika wagi i drewnianego żurawia. Można też zobaczyć autentyczny bochen olkuskiego ołowiu. W podziemiach jest też pomieszczenie, w którym stał piec hypokaustyczny.

Prezentowane są również znalezione podczas wykopalisk narzędzia używane przez olkuskich górników i hutników, m.in topór, młotek, obcęgi, fragment kilofa, a także przedmioty codziennego użytku. Można także zobaczyć oryginalne piszczałki organów, które wykonywano z ołowiu, a później ze stopu ołowiu i cyny.

Zachwyt zwiedzających budzi „Srebrna komnata”. Można w niej zobaczyć replikę Srebrnego Krzyża Gwarków Olkuskich, którego oryginał znajduje się w olkuskiej bazylice. Krzyż został ufundowany i przekazany do kościoła przez miejscowych gwarków na początku XVII wieku.

Ta część ekspozycji jest opowieścią o historii srebra od starożytności po czasy współczesne. W ekspozycji została także przedstawiona historia olkuskiej mennicy. Prezentowane są oryginalne monety, zarówno te wybijane w olkuskiej mennicy, jak i te odnalezione w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na terenie Kwartału Królewskiego. Większość pochodzi z XIV i XV wieku. Co więcej, jest specjalna prasa, w której można wybić replikę olkuskiego trojaka. Można też zobaczyć model pieca probierczego. Był on używany przez tzw. probierców sprawdzających jakość stopu, z którego wykonano monety.

Wśród ciekawostek prezentowanych na ekspozycji jest m.in. forma do odlewania krążków, z których potem wybijano monety, czy ołowiana plomba do artykułów tekstylnych z przełomu XVI i XVII wieku, która trafiła do Olkusza aż z … Londynu. Przybliżeniu historii olkuskiego górnictwa i hutnictwa służą liczne multimedia. W odkrytych podczas badań komorach piwnic są także prezentowane oryginalne fragmenty kamieniarki odnalezione przez archeologów.